Steile krijthellingen, grotingangen, bloemrijk grasland, Mergellandschapen en kleinschalig landschap, samen zorgen ze ervoor dat de Bemelerberg een der markantste stukjes Heuvelland is. Dit waardevolle natuurreservaat, in eigendom en beheer bij Stichting het Limburgs Landschap, is ontstaan door eeuwenlang intensief menselijk gebruik. Na kap van de ooit beboste hellingen, hielden (en houden) schaapskudden de hellingen grazig. Kunstmest werd er niet gebruikt. Juist daarvan profiteerden vele plantensoorten. Zo ontstonden op de kalkrijke bodems kalkgraslanden waarvan nu in Nederland niet meer dan 20 ha over is. Kalkgraslanden behoren tot de soortenrijkste natuurgebieden van Nederland. Denk daarbij aan enkele tientallen soorten planten die op slechts enkele vierkante meters groeien, vele dagvlinders die van de warme zuidhellingen houden, en geniet volop van het geluid van de in het voorjaar tjirpende veldkrekels, alweer zo’n zeldzame bewoner. In de Bemelerberg zijn al eeuwen geleden stukjes kalkgrasland helemaal weg gegraven. Dit levert de kenmerkende gaten op: onderaardse kalksteengroeven. De kalksteen werd van oudsher ontgonnen en gebruikt als meststof en bouwmateriaal voor huizen, kerken en vestingwerken. Door jaar na jaar blokken te zagen ontstonden uitgebreide ondergrondse gangenstelsels. Daarbij gingen de toenmalige blokbrekers wel eens wat te ver; ze groeven te veel af waardoor de groeven niet stabiel meer zijn. Dit levert instortingsgevaar van de plafonds op; een belangrijke reden om de meeste groeves (ook die op de Bemelerberg) niet open te stellen voor publiek.

Aan de rand van het Schaandertbosje, nabij de kruising Peutgensweg en Schaandert staat een heel bijzondere zeldzame boom: de steeliep of fladderiep. Deze naam dankt de boom aan de ongewoon lang gesteelde bloemen en vruchten die bij het geringste zuchtje wind gaan ‘fladderen’. De wetenschappelijke naam is Ulmus laevis. Hij bloeit in het voorjaar voor de bladontwikkeling met kleine roodachtige bloempjes die in bundels of kransen bij elkaar zitten. Zodra de boom is uitgebloeid is hij nog amper te onderscheiden van andere iepensoorten. Wel opmerkelijk is de zeer scheve bladvoet; dit wil zeggen dat het blad aan de ene zijde van de bladsteel verder doorloopt dan aan de andere kant.

In de omgeving van de wandelroute liggen ca. 50 ha akkers waarop granen, luzerne en bladrammenas worden verbouwd. Dit vormt een belangrijk akkerreservaat, waar weer hamsters (en andere zeldzame diersoorten) leven. Hamsters zijn knaagdieren ter grootte van een jong konijn. Ze zijn vooral ’s nachts actief, en worden daarom weinig gezien. Hamsteren kunnen ze als de beste. Voordat ze in winterslaap gaan, verzamelen ze graankorrels in hun wangzakken en brengen die naar hun hol. Zo vormen ze een ruime voorraad (soms meer dan een kilo!) om ook tijdens de koude maanden af en toe te kunnen eten. Hamsters komen in Nederland slechts in Zuid-Limburg voor; vroeger leefden ze ook in Midden-Limburg, echter alleen in de regio met zogenaamde lössbodems. Alle hamsters die nu in Nederland leven zijn nakomelingen van oorspronkelijk in dierentuinen gefokte exemplaren. Eind 20e eeuw was de soort in Nederland uitgestorven.

Tegen de beboste mergelhellingen van de Keerderberg, omringd door boomgaarden en weilanden met uitzicht op Maastricht en de Sint Pietersberg ligt Beeldentuin Maastricht, waar de natuurstenen sculpturen een eenheid zijn met de natuur.