Heide:
De drogere heidepercelen worden gekenmerkt door struikheide, bochtige smele, schapenzuring en pijpenstrootje. De vochtige heide daarentegen bestaat uit dophei, pijpenstrootje en gagel. Door het natuurbeheer krijgen beenbreek, witte en bruine snavelbies, veenpluis, moeraswolfsklauw en klokjesgentianen weer een kans. Ook de zeldzame veenorchis en tengere heideorchis groeien in de vallei. Ook vogels zijn alom aanwezig: Roodborsttapuit, zwarte specht, houtsnip, boomvalk, buizerd, sperwer en havik zijn daar voorbeelden van maar ook een bijzondere broedvogel is de nachtzwaluw die in mei arriveert. De grotere bewoners van de Ziepbeekvallei zijn reeën, everzwijnen en vossen.
Landduinen:
Op de landduinen rondom de vallei liggen circa 75 jaar oude bossen met grove en zwarte den. Hier en daar bevinden zich nog resten van eikenhakhoutstoven. Dat zijn de laatste overblijfselen van het wintereiken- en beukenbos dat hier ooit aanwezig was. Het naaldhout werd ondermeer gebruikt om de gangen in de steenkoolmijnen te stutten.
Vijvers en vennen:
Vanaf de Middeleeuwen werd in tijden van houtschaarste turf gestoken; gedroogde turfplakken deden dienst als brandstof. Door de turfwinning onstonden, kleine open waterplasjes in de venige heide. Grotere plassen werden gegraven voor de viskweek. talrijk waren immers de dagen dan men zich van vlees moest onthouden … Een beperkte uitgraving met opwerpen van dijken en opstuwen van de Ziepbeek leidde al snel tot het ontstaan van ondiepe vijvers waarin karper, snoek, baars en zeelt konden worden geteeld. op haar traject door het bos en heide voedt de Ziepbeek vier dergelijke vijvers: de Gaarvijver, de Sluisvijver, de Juffrouwenvijver en de Zonnevijver.

Het enige nationaal park van Vlaanderen telt 5700 hectare puur natuur en strekt zich uit over de gemeenten Genk, As, Zutendaal, Maasmechelen, Lanaken en Dilsen-Stokkem. Iedere gemeente heeft een eigen toegangspoort tot het Nationaal Park, elk met een eigen thema. Het zijn de ideale startplaatsen voor een ontdekkingstocht door het groen. De naaldbossen, waterplassen, heidelandschappen en weidse panorama's zijn een droomdecor voor elke wandelaar.